Bilindiği üzere hangi tip taşımacılık yapılırsa yapılsın birden fazla yani iki ve/ya daha fazla ülke geçişi ile yapılacak karayolu taşımalarda istenilen, olması gerekli belgeler farklıdır. En az iki farklı ülke arasında yapılacak taşımaya (yükleme yeri ile teslim için belirlenen yerin iki ayrı ülkede olması) “Uluslararası Taşımacılık” dendiği gibi bunun karayolu üzerinden gerçekleştirilen taşıma şekline de “Uluslararası Karayolu Taşımacılığı” denmektedir. Bu taşıma şeklinde kuralları düzenleyici birliğin adı da “IRU (International Road Transport Union)” dur.
IRU, ulusal dernekler aracılığıyla dünya genelinde karayolu taşımacılığı sektörünü temsil etmektedir. IRU otobüs işletmecilerinden, taksilere ve kamyonlara, büyük taşımacılık filolarından araç sahibi sürücülere kadar birçok sektörün sorunlarını ve ihtiyaçlarını dile getirmektedir. IRU ayrıca, araçların çıkış yaptıkları sınır kapısında kontrol edildikten sonra varış noktasına kadar, yol boyunca geçiş yapılan diğer sınır kapılarında başka kontrollerin yapılmasına ihtiyaç duyulmadan geçebilmelerine olanak sağlayan TIR sisteminin de uluslararası garantörü durumundadır.
Yazımın bu ilk bölümünde yükünü alarak yola çıkacak bir aracın taşıyacağı yüke, aracı kullanacak sürücüye ve sürücünün kullanacağı araca ait belgeleri inceleyeceğiz. Bu yazının en sonuna birde kısa bir yol hikayesi ekleyeceğiz.
Yüke ait belgeler: TIR Karnesi, Hamule senedi (Konşimento), Manifesto, Mal faturası, Çeki listesi, Menşei şahadetnamesi, Sağlık sertifikası, A.TR Belgesi, T1 veya T2,
Sürücü için gerekli belgeler: Pasaport, İlgili ülkelere ait giriş veya transit vizeleri, Uluslararası sürücü sertifikası ve/veya Ulaştırma bölge Müdürlüğü onaylı Geçici belge, Yanıcı ve tehlikeli madde taşınabilmesi için ADR sürücü ehliyeti ( ADR taşıyan belge -src5- olacak, taşımıyorsa zaten sıkıntı Yok ), Yeni ehliyeti olanlar için sertifikaya gerek yok, eskiden beynelmilel ehliyet çıkartılıyordu/isteniyordu.
Araca ait belgeler: Tako, Tüv Belgesi (bu ayrı belge tako firmaları bu uygunluğu verir), Euro 5/6 ya da hangi sınıfta olduğunu gösterir belge, L belgesi, Taşıt belgesi “C” yetki belgesi, Yeşil Sigorta, Geçerli araç muayenesi, TIR karnesi kullanacaksa uygunluk belgesi (bunların muayenesi geçerli tarihleri olmak zorunda), Çekiciye ait servisten belge ve dorsenin belgesi şeklinde…
NOT: Avrupa için muayene istasyonundan ayrıca alınır, “RODER” yani yola elverişlilik BELGESİ.
C2,L2 ve M3
Vesaik Mukabili: İhracatçı firmalar bazı ihracat yüklemelerinde alıcı olarak alıcı firmanın bankasını göstererek mallarını banka adına gönderirler. Bu yüklemelerde orijinal ATR, fatura ve alıcının düzenlenerek kendisine gönderilmesini istediği tüm evraklar mal beraberi değil bankalar aracılığı ile gönderilir. Bu yüklemelere vesaik mukabili yükleme denir. Mallar yurtdışına gittiğinde teslim edilmeden önce mutlaka bankadan ödemenin garanti edildiğine dair yazılı bir evrak almadan kesinlikle teslim edilmez.
Gümrük Çıkış Beyannamesi: Tüm ülkelere taşınacak ürünle ilgili bütün bilgileri içeren İhracatçılar Birliği ve çıkış yapılacak gümrüğün onayladığı belge.
Pozisyon Dosyası: Göndericinin, alıcının ve mal detaylarını içeren mal faturası, konşimento, ordino, ATR/Menşe vs. evraklarının bulunduğu üzerinde pozisyon numarasının belirtildiği dosyadır.
CMR: Uluslararası nitelikteki CMR (Convention Marchandises Routiers) anlaşmasının hükümlerini kabul eden ülkelerce kullanılan bir karayolu taşıma belgesidir ve taşımanın CMR hükümlerine göre yapıldığını gösterir. Türkiye’de başlayan, sonra eren veya Türkiye’den geçen karayolu ile uluslararası eşya taşımalarına CMR uygulanır. Navlun komisyoncusu veya taşımacılık şirketi tarafından alıcının adına düzenlenir. Malların belirtilen şartlarla taşınmak üzere, iyi durumda teslim alındığını ve taşıma sözleşmesinin yapıldığını gösteren hukuki bir delildir. Malların mülkiyetini temsil etmez. Üç orijinal nüsha olarak düzenlenir. Birincisi yükletene verilir, ikincisi mallara eşlik eder, üçüncüsü de taşımacıda kalır.
İhracatçı firma adı ve adresi, ithalatçı firma adı ve adresi, malın teslim edileceği yer, yükleme yeri, tarih, mal cinsi, ambalaj cinsi ve adedi, brüt kilo, telim şekli ve araç plaka bilgilerini içerir. Gönderen ve alıcı firmanın yapmış oldukları anlaşmalara göre düzenlenir. İhracatçı firma, ihracatçı firmanın gümrükçüsü veya imalatçı firmalar tarafından hazırlanır ve nakliyeciye iletilir.
Konşimento: Taşıma amacıyla yükün nakliyeciye teslim alındığını gösteren bir belgedir. Bu belge ile yük üzerinde taşıma hizmetinden doğan edim ve sorumluluklar taşıyana geçer. Dolayısıyla konşimento taşıma, teslim alma ve teslim etme koşulları bulunur. Hukuki bir belge niteliği taşıyan bu akit alıcı tarafından tasdik edildikten sonra satıcıya ibraz edilir.
Freight Prepaid: Navlun ödemesinin İhracatçı firma tarafından yapılacağını anlatan uluslararası bir terimdir.
Navlun: Uluslararası taşıma bedelidir.
DOLAŞIM BELGELERİ
ATR-Dolaşım Belgesi (Movement Certificate, ATR): Türkiye ile AB arasındaki ortaklık anlaşmasının bir gereği olarak, Türkiye ‘de serbest dolaşım hakkına sahip ürünler AB ülkelerinde de serbest dolaşım hakkına sahiptir. Bunlardan sanayi ürünlerinin Türkiye’den AB ülkelerine ithal edilmesinde KDV dışında bir vergi ödenmesi söz konusu değildir (zaman zaman gündeme gelen anti damping vergisi Hariç). Ayrıca Türkiye’de serbest dolaşımda bulunan tarım ve işlenmiş tarım ürünlerinin AB ülkelerine girişinde çeşitli tavizlerden yararlanılması söz konusudur. Türkiye de serbest dolaşımda bulunan sanayi ürünlerinin AB ülkelerinde de serbest dolaşımını sağlayan ya da Türk menşeli ürünlerin AB ülkelerine ithalinde belirli tavizlerden yararlanılmasını sağlayan belgelere ATR belgesi denilmektedir. ATR belgeleri firmalar tarafından tanzim edilip, Ticaret Odaları tarafından onaylanmakta ve ihracatın yapıldığı Gümrük idareleri tarafından vize edilmektedir. Basitleştirilmiş usül çerçevesinde ”onaylanmış ihracatçı statüsüne” sahip olan firmalar kendi ATR belgelerini kendileri vize edebilmektedir.
AB ülkelerinde serbest dolaşan sanayi ürünlerin veya çeşitli tavizlerden yararlanan ürünlerin Türkiye’ye ithal edilmesinde, bu ürünlerim AB ülkelerinden birinden alınmış bir ATR belgesi ile ithal edilmesi durumunda, Türk gümrüklerinde de KDV dışında bir vergi tahsilatı yapılmamaktadır veya gerekli tavizler sağlanmaktadır.
EUR-1 Dolaşım Belgesi: Bu belgelerin fonksiyonu, ATR belgelerinin fonksiyonu ile aynıdır. EUR-1 belgeleri aşağıdaki ticari işlemlerde kullanılmaktadır:
- EFTA ülkeleri ile Türkiye arasında yapılan ticaret,
- Türkiye ile AB ülkeleri arasında AKÇT (Avrupa Kömür Çelik Topluluğu) ürünlerini kapsayan Serbest Ticaret Anlaşması ile ilgili ürünlerin ticareti,
- Serbest Ticaret Anlaşması yapılan ülkelerle yapılan ticaret.
INF-2 Belgesi: Türkiye de serbest dolaşımda bulunan girdilerin önce bir üçüncü ülkeye gönderilip burada işçiliğe tabi tutulması, işlenmiş ürünlerin AB ülkelerine ihraç edilmesi işlemlerinde nihai ihraç ürünü bünyesinde yer alan serbest dolaşım hakkına sahip Türk girdisinin Gümrük vergisinden muaf tutulmasını sağlayan bir belgedir. Bu belgeler Türkiye’de gümrük idareleri tarafından düzenlenip vize edilmektedir. AB Gümrük Alanında serbest dolaşımda bulunan bir ürünün, üçüncü bir ülkede hariçte işçiliğe tabi tutulmak üzere ihraç edildikten sonra , işlem görmüş ürünlerin Türkiye’ye ithal edilmek istenmesinde, bunların AB ülkeleri tarafından düzenlenip onaylanan INF-2 belgeleri ile birlikte dolaşmaları durumunda, işlenmiş ürünler bünyesindeki AB menşeli ürünler için Gümrük Vergisi uygulanmamaktadır; yani, sadece üçüncü ülkede yaratılan katma değer için Gümrük Vergisi tahsili söz konusudur.
Menşe Şehadetnamesi: İhraç konusu eşyanın düzenlendiği ve onaylandığı ülke menşeli olduğunu veya gördüğü değişiklik ve işlemler dolayısıyla o ülke menşeli sayılması gerektiğini bildiren belgedir.Türkiye’den ihraç edilen ürünler için bu belgeler firmalar tarafından tanzim edilmekte, Ticaret Odaları tarafından onaylanmaktadır. Bazı ülkeler, menşe sehadetnamelerinin, kendi mahalli konsoloslukları tarafından tasdik edilmesini isteyebilmektedirler. Türkiye’ye ithal edilecek mallar üçüncü bir ülkenin liman veya serbest bölgesinden yüklenecek olursa, menşe şahadetnamesinin mahalli Türk konsolosluğu tarafından onaylanmış olması zorunludur. Menşe sehadetnamelerinde bulunması gereken bilgiler;
- Gönderici, -Alıcı, – Malın cinsi, özelliği, – Ambalaj şekli, – Koli adedi, – Kolilerin marka ve numarası,
- Malın net ve brüt ağırlığı, – Malın ünite fiyatı, – Malın değeri (FOB, CF, CFR vb.) -Malın yüklendiği aracın ismi ve hareket tarihi,
- Yükleme limanı veya yükleme yeri – Mal Türkiye’de geçirdiği değişiklik dolayısı ile Türk menşeli sayılıyorsa bu hususun açıklanması.
Özel Menşe Şehadetnamesi (FORM-A): Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi(GTS) çerçevesinde tercihli rejimden faydalanması talep edilen eşyanın GTS ülkesi menşeli olduğunun ispatı için kullanılan bir belgedir. Yani eşyanın tercihli menşe statüsünü gösterir.
ABC Formu: Sadece ticaret odaları tarafından onaylanan ve çeşitli ülkelere her türlü ürünün ihracatında kullanılan menşe şehadetnamesi türüdür.
GATT Menşe Şehadetnamesi: Gelişmekte Olan Ülkeler Arası Ticaret Müzakerelerine Dair Protokol kapsamında düzenlenen bir menşe şehadetnamesi türüdür.
Kontrol Belgesi-1: Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon Rejimi Kararı ve Yönetmelikleri gereği, bu mevzuatla belirlenmiş tarım ürünlerinin ihracatında kullanılan bir belgedir. Bu tür malların ihracatı söz konusu olduğunda, bunların TSE tarafından belirlenmiş standartlara uygun olduğunun belgelenmesi gerekmektedir. Bu belgelendirme işlemi, Dış Ticaret Müsteşarlığı Standardizasyon Genel Müdürlüğü Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenlikleri tarafından yapılmaktadır.
Kontrol Belgesi-2: Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon mevzuatında belirlenmiş bazı tarım ürünlerinin ithalatında uygulanan bir denetim belgesidir. Bu kapsamdaki ürünleri ithal etmek isteyen firmalar, bunları fiilen ithal etmeden önce Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenlikleri ‘ne, ithalat konusu malın bir numunesi ile başvurarak Kontrol Belgesi’ni almak zorundadırlar. Bu kontrol belgesi de ithalat konusu malların TSE tarafından belirlenmiş standarda uygun olup olmadığını belirlemeye yaramaktadır. TSE tarafından belirlenen standartlara uygun olmayan malların ithalatına izin verilmemektedir.
Kalite Belgesi: Mallar fiilen ithal edilmeden önce numuneleri alınmak ve TSE tarafından teste tabi tutulmak suretiyle bu uygunluk belgeleri verilmektedir. Test ve belgelendirme uygulaması, ithalat konusu malların, insan bitki ve hayvan sağlığı açısından zararlı bir etki taşımadığını, çevreye zarar vermediğini, güvenlikle ilgili olumsuz etkilerinin bulunmadığını belgelemek amacını taşımaktadır. Ayrıca tüketicinin korunması açısından da bu belgenin gerekliliğine inanılmaktadır. Standartlara uymayan malların ithalatına izin verilmemektedir. TS-ISO-9000, AQAP, GMP (Good Manufacturing Practises) belgesi veya İmalat Yeterlilik Belgesi sahibi firmaların yapacağı ithalatlarda uygunluk belgesi aranmamaktadır. Ayrıca dahilde işleme izin belgeleri kapsamında Türkiye’ye geçici olarak ithal edilen ve işlendikten sonra tekrar ihraç edilecek olan mallar için uygunluk belgesi gerekmemektedir.
Sağlık Sertifikası: Bitki ve bitkisel ürünlerin ihracatında kullanılan bir belgedir. Türk gümrüklerinden malların çıkış işlemlerinin yapılabilmesinde kullanıldığı gibi, aynı zamanda ithalatçı ülke gümrüklerinde giriş işlemleri için kullanılan uluslararası geçerliliği olan bir belgedir. Bu belge ihraç konusu ürünün, her türlü hastalık ve zararlıdan arındırılmış olduğunu, tüketime uygun olduğunu kanıtlamak amacıyla kullanılmaktadır. Bitki Sağlık Sertifikaları, Zirai Karantina Teşkilatı veya Tarım ve Köy işleri Bakanlığı il müdürlükleri tarafından kendilerine ibraz edilen numunelere dayanılarak verilmektedir.
- Veteriner Sertifikası (Veterinary Certificate)
- Helal Belgesi (Helal Certificate)
- Radyasyon Belgesi (Radiation Certificate)
- Boykot/Kara Liste Sertifikası
Konsolosluk Faturası: Malın gideceği ülkenin konsolosluğu tarafından mal menşei birim fiyatı ve mal değerinin onaylandığı faturalardır. Onay konusu faturalar ithalatçı ülkelerin konsolosluklarından elde edilmektedir. Bu tür bir uygulamanın nedeni, ithalatçı ülkenin düşük faturalarla mal bedellerinin düşük gösterilmek suretiyle vergi kaçaklarının önlenmesidir.
Tasdikli fatura: İhracatçı firma tarafından yabancı alıcıya kesilmiş olan ticari faturanın ithalatçı ülkelerin konsolosluğuna onaylatılması neticesinde tasdikli fatura elde edilmiş olur. Bu tür bir uygulamada temel amaç, ithalatçı ülkenin vergi tahsilatı ile ilgili kaygılarını gidermektir.
Kısa Bir Yol Hikayesi:
En son yolculuktan sonra geldiğimde kontrollerini yapmış olduğum aracımın yeni yük sarmaya gideceğim yere doğru yola çıkmadan önce bir kez daha yaptım. Ama aracımın ihtiyacı ama benim ihtiyaçlarım olsun her şey tamam. Ne o yolda kalsın beni de bırakmasın, ne de ben aç ve açıkta kalmayayım onu da kendimi de zorda bırakmamalıyım.
Yükleme yerindeyim. Rampaya yanaştım, aracımın içi temiz, cillop gibi. Yükümde temiz, paletli, güzel sarılmış, yükleme forkliftle yapılıyor, eni boyu yüksekliğinde sorun yok, palet üzerindeki malda gördüğüm kadarıyla hasarda yok. Yükleme sırasında fark ettim ki paletler arasında veya paletle kasa arasında boşluk kalıyor ve sordum bu boşlukları nasıl kapatacağımızı, dolduracağımızı ki yüzlerce hatta binlerce km yol gideceğiz mala zarar gelmesin. Allahtan ellerinde şişme balonlardan varmış, hani şu konteynır yüklemelerinde kalan boşlukları doldurmak için hava basılıp araç içindeki boşluk ile mal arasını kapatmakta kullanılan. Şişirdik ve boşlukları da doldurduktan sonra işlem tamamdır, yük hazırdır, evrakları da aldıktan sonra ben ve aracımda hazırdır. Evraklarda yazan kap adeti ile yükleneni karşılaştırmayı da ihmal etmedim, evraklarda tamam o halde işlem tamam.
Bundan sonra süreci şöyle özetleyeyim ben size:
Araç yüklendikten sonra gümrük halatı kontrol edilir. Gümrüğe girilir ve yükleyici firmanın talimatı doğrultusunda açılan beyana göre T1 yapılır. Gümrükten, gümrük mührü ve T1, ATR, fatura, CMR ve yükün beyanı alınır. Şoförün (benim yani) pasaportu ve çantadaki yol evrakları, tarihleri geçmemesi açısından kontrol edilir. Yeşil sigorta uygunluk, roder araç muayene, tako, tüf evrakı, dorse ve çekici ile alakalı EURO 5 ise gerekli, detaylı çantada devamlı olması gereken evraklardır.
Kapı Gümrüğüne gidilir, ticaret odasından geçiş belgeleri alınır, pasaport kaşe tescil işlemi, mazot alınır ve çıkış muhafaza kapıdan geçilerek yola devam edilir.
Bulgar tarafına geçilir. Aynı sistemler, farklı yük ise termokhin sebze ya da gıda doktora tabi olan, Bulgar yaptırır. X-Ray cihazı her gümrükte karşına çıkabilir. Geçip çıkmak için biraz bekleme yapılır, yükte şüphe varsa hangara sokulur, belirli bir kısmı emin oluncaya kadar boşaltıp tekrar yüklerler. Burada şu noktayı da belirtelim; bu işlemin parasını firma ödemek zorunda, doktorsa doktor yapılır ve sonra bu hareketler birer birer devam eder. Eeee bizde bu şekilde varış noktamıza kadar bir bir ülke sınırlarını geçeriz, yolları kat ederiz, molalar verir, mola kurallarına riayet ederiz. Yemeğimizi bazen yolda durduğumuz parklarda yeriz bazen de aracımızda pişirir midemizi bayram ettiririz.
Sabahları çay demlemeden kahve içilmeden yola devam edilir mi, edilmez tabi. Yağmur çamur, kar fırtına demeden yoldan gözümüzü ayırmadan, yasaklı denilen parklarda durmadan yola devam ederiz. Bu şekilde gider, aynı şekilde de geri döneriz.
Tekerimize taş değmesin.
Güzel sohbetinden dolayı yılların eskitemediği ve sevgili dostum uzunyol kaptanı Ali Ekber SUNGURALP’ e teşekkür ederim.
Sevgilerimle.
Gürkan KAVRAZLI
Loji Tv İcra Kurulu Başkanı / COO
