BÖLÜM 2: PANDEMİDE EKONOMİK KRİZ; YENİ YILDA YENİ ZAMLAR KAPIDA
Pandeminin ilk çeyreğinde tüm Dünya önce bir şok yaşadı. Sürekli artan vaka sayıları ve sürekli artan can kayıpları ülkelerin sınırlarını kapatmalarına ve tüm yolcu taşımacılığının durmasına neden oldu. Bu süreçte özellikle Avrupa ülkeleri tarımda ciddi sıkıntılar yaşadı. Pek çok ülkede pek çok insan kıtlık korkusu ile marketlere koştu ve rafları boşalttı. İnsanların kendi ortamlarına girerek yok edici özelliği ile yıkım yarattığı hayvanlar artık insanların yaşam alanlarında korkusuzca dolaşıyordu. Bu durum bana ilk olarak Will Smith’in oynadığı “I Am Legend” filmini hatırlattı ancak orada virüs kaynaklı zombiler vardı.
Türkiye’de durum bir nebze farklıydı çünkü Karadeniz’de çay sezonu, Anadolu’da ise ekin zamanı geliyordu ve halk köyüne gidip çayını toplamak, ekinini ekmek ve/ya biçmek, toğrağındaki sebzesini, dalındaki meyvesini toplamak istiyordu. Hükümet buna kontrollü bir şekilde izin verdi ve ülkede market rafları hiç boş kalmadı. Mısır üreticisi sizi mısıra, buğday üreticisi una, makarna üreticisi sizi makarnaya boğarız mesajları veriyordu. Türkiye’de vakalar ve ölümler artsada bu süreç kesintisiz devam etti.
THY’nın uçakları belli ülkelere uçmaya, gerekirse yolcu koltuklarına kargolar yerleştirilerek taşımacılıkta destek vermeye ve bu şekilde lojistikte havayolu taşımacılığına devam etti. Bu konuya dolayısıyla “lojistikte uluslararası taşımacılığa” diğer bölümde detaylıca yer veriyor olacağım.
İlk bölümde de belirttiğim üzere; pandemi Dünyayı evirdi çevirdi ve dijitalleşmeye, bu sürece insanları ve şirketleri hızlıca adapte olmaya ikna etti. Bu süreçte insanlar evlerinden alışveriş yapmaya, istediklerinin ayaklarına gelmesine alıştılar. Ne diyorduk: “o tuvalet kağıdı buraya gelecek”. Bu süreçte abur cubur tüketmeye, dar ve küçük alanlarda kapalı kaldığımızdan eklem ağrılarına da maruz kalmaya bayılmıyorduk ancak bazen mecburiyetten.
İnternet aracılığı ile online satış yapan siteler aracı kurumlar sayesinde ve/ya kendi içlerinde teslimat sistem ve ekiplerini kurarak hızlı teslimat ve temassız teslimatlar yapmaya başladılar. Artan kapasiteye cevap verilmesi gerekiyordu ki bunda da başarılı oldular. Mikro dağıtımda özellikle motokuryeler yoğun bir şekilde kullanılmaya başlandı. Bazı marketler “sanal market” ve “kapıda teslimat” uygulamaları ile online siparişlerinizi istediğiniz saatte ve/ya belirlenmiş olan saat dilimlerinde teslim etmeye başladılar.
Bu süreç kesintisiz bir şekilde devam ederken Dünyayı sarmış olan ekonomik kriz sonuçlu enflasyon elbette Türkiye’yi de sarıp sarmalamıştı. Sürekli gelen olumsuz haberler, ülke içindeki olumsuz söylemler, politik tutumlar dövizde artışlara sebebiyet veriyordu ve ilk başlarda hazinenin mevcut rezervleri ile müdahale edilerek kontrol altında tutulmaya çalışılırken, 2021 nin son çeyreği itibariyle ipin ucu kaçırılmıştı.
İpin ucunun kaçmasına nedenler ve etkileri:
- 2021 yılı asgari ücretine yapılan %21 lik zartış,
- Belirsiz aralıklar ile pompa fiyatlarına gelen zamlar,
- Doğalgaz ve elektriğe bir sene içinde en az iki üç defa gelen zamlar,
- 2022’nin ilk dakikasında Elektrik ve Doğalgaz’a yapılan zamlar,
- Enflasyon kaynaklı suya gelen zamlar,
- Toplu taşımada yapılan zamlar,
- Sıfır araçlarda ÖTV artışları,
- MTV ve Sigorta artışları,
- Köprü ve otoban geçişlerine döviz bazlı yapılan artışlar,
- İkinci el araçlardaki (her çeşit araç) artışlar,
- İkinci el ve sıfır ev/daire fiyatlarındaki artışlar,
- Üretilen her bir ürüne gelen zamlar ve aralıksız artışların devam etmesi,
- Dövizdeki inanılmaz artışlar,
- 2022 yılı asgari ücretine yapılan %50 lik artış,
- Petrol üretimindeki kapışmalar ve petrolün varilindeki artışlar,
- Ticaret savaşları,
- Ucuz işçiliğe devam edilmesi prensibi,
- Çin modeli,
- Reel enflasyon rakamları,
Şeklinde pek çok olumsuzluk etkili ve etkileri olmuştu.
Peki! Bu kadar olumsuzluğa rağmen kargolardaki kapasite artışına olumlu yanıt veren sektörü kim gördü? Kim onları düşündü? Her şeye zam yapılırken, bu zamlar sağanak yağmur şeklinde gelirken, bu sektörün hizmet veren tarafında bulunan şirketlerin sürekli maliyetleri artarken kim onların yanında oldu ve onların duyulmayan çığlığına yanıt verdi? Hiç kimse.
Bu süreçte onlarda kendi çabaları ile kendi maliyetlerini bir nebzede olsa hafifletme çabasında bulundular.
Neler yaptılar ve/ya yapmaya çalıştılar?
- Online alışverişlerde sepet limitleri yükseltildi.
- Yükselen limitlere kampanyalar uygulandı.
- Uygulanmakta olan indirim kampanyalarındaki uygulama sıklığı azaltıldı.
- Teslimat ücreti almayan siteler bu ücreti uygulamaya başladı.
- Teslimat ücretleri min %20 oranında yükseltildi.
- Aynı gün ve/ya ertesi gün gibi kısa sürede teslimatlarda ek ücret uygulamaları başladı.
- Poşet ücreti almayan siteler, uygulamalar bu maliyeti yansıtmaya başladı.
- Markette ve online uygulamalarda ürün adetlerine sınırlamalar getirildi.
- Hergün olmasada iki günde bir fiyat etiketleri güncellendi. Hatta bu iş için m2 ve ürün çeşidine göre ek personeller tedarik edilerek dedike edildi.
- Siparişlerin teslimat saatleri optimize edildi.
- Elektrikli araçlar tercih edilmeye başlandı. Bu sebeple bu araçlarda önceki yıla göre iki kat artış yaşandı.
- Motorlarda kiralama yöntemi de tercih edildi.
- Bazı şirketler kuryeleri adına satın alımlar yaptı. Satış sonrası bakım ve onarım hizmetlerinde anlaştı. ( www.otomotfilo.com.tr )
- Online satış sitelerinin kendilerine ait dağıtım operasyonlarında siparişlerin gecikmesi nedeniyle iptallerin önüne geçebilmek adına teslimatlar geç saatlere kadar devam etti.
- Online satış siteleri teslim edilemeyen siparişleri ertesi günde dağıtıma çıkardı.
- Kargo firmaları gününde teslim edemediği ürünleri ertesi günde dağıtıma çıkararak satıcıdan ek ücret talep etti.
- Aynı bölgede çalışan kuryeler aynı anda birden fazla firmanın siparişini taşıdı ve teslim etti.
Vb. daha başka yöntemlerde kullanılarak maliyetler minize edilmeye ve yönetilmeye çalışıldı. Ancak ne kadar çabalarsanız çabalayın katlanarak devam eden olumsuzluklar ile mücadele edebilmek için kalıcı çözüm/ler gerekiyordu ve bunun yoluda yeni senede kargo fiyatlarına zam yaparak herkesin elini taşın altına koymasına kapı açmaktı.
İlk söylentilere göre %40 ve/ya üzerinde biz zamdan bahsediliyor ancak bu oranın ne kadar üzerinde olacağı bilinmiyor. Aşağıda paylaştığım çizelgeden de göreceğiniz üzere son iki yılda pompa fiyatlarındaki farkı görebilirsiniz. Pandeminin fark edilmediği ve hissedilmediği 2020 Mart ile bu yazımı tamamladığım gün olan 21 Aralık 2021 tarihlerindeki rakamlar bunlar.
Araç satanlar maliyetleri sürekli satış fiyatlarına eklediler. Raflardaki her ürüne sürekli artışlar yapıldı. Asgari ücret zamları tatmin edici veya değil her sene yapıldı. Zorunlu tüketim olan her şey lüks tüketim gibi değerlendirildi ve artışlardan nasibini aldı (eğitim, internet, doğalgaz, elektrik, beyaz eşya vb.).
Yeni yılda konu bahis olduğu üzere mutlaka zam yapılacak ancak oran belli değil.
Peki! Bu zamlar ile neler değişecek ve kimler etkilenecek?
- Online alışveriş sitelerinde kargo gönderi ücretleri güncellenecek.
- E-ticaret siteleri “kargo bedava” seçeneklerini gözden geçirecek.
- E-ticaret siteleri aynı gün ve 24 saat içinde teslim ücretlerini güncelleyecek.
- E-ticaret sitelerinin özellikle kullandığı şahıs ve esnaf araçlarına gönderi başına verdiği ücretlerde artacak.
- Kargo firmaları anlaşmalarındaki rakamları desi başına ve ölçülerine göre güncelleyecek.
- Bir çok firma anlaşmalı kargo ve kurye firmasını değiştirecek.
- Sanal marketler teslimat saatlerini yeniden düzenleyecek.
- Gönderi, teslimat ücreti almayan sanal marketler ya sepet limitlerini yükseltecek ya da teslimat ücreti talep edecek ve/ya her iki ikisinide yapacak.
- Kargo ve kuryelere taşımalarına gelecek zam, bu yöntem ile gönderi yapan her firmanın ürünlerine zam olarak yansıyacak.
- Bu durumda ambar taşımalarında da fiyatlarda artış olacak.
- Her neye ne kadar, hangi oranda zam yapılırsa yapılsın her zaman olduğu gibi vatandaş etkilenecek.
2021 ‘in son ayının son haftasında asgari ücret maliyeti nedeniyle pek çok firma sektör gözetmeksizin personel çıkartıyor. Kimi firmalar mevcut personeline yılbaşı etkinliği düzenlerken bazıları da yeni yıl hediyesi veriyor. Bazı firmaların çalışanları mutlu iken bazıları mutsuz oluyor. Maalesef bu dünya üzerinde herkes mutlu olamıyor. Biz insanoğlu bunu başaramıyoruz. Neden?
Bu süreç negatif yönde devam ediyor olacaktır. Kargo sektörünün sipariş yoğunluğu nedeniyle bundan etkileneceğini zannetmiyorum ancak yapmak istedikleri zammı istedikleri oranda yapamazlarsa o zaman ne olur!
Yazarın da dediği gibi; filler tepişecek, çimler ezilecek.
Gürkan KAVRAZLI
Loji TV / KURUCU ÜYE – İCRA KURULU BAŞKANI
LogiRED / STRATEJİ & OPERASYONLAR DİREKTÖRÜ
